Retail Zoom
(tekst je objavljen u Progressive magazinu br. 204, januar/februar 2023 i u Progressive magazinu broj 208, jun 2023)
Najvažniji kanal količinske prodaje kod pašteta i namaza je kanal hiper i super marketa (preko 300m²).
TRENDOVI I GLAVNI IZAZOVI
Procena veličine globalnog tržišta pašteta do 2025. godine biće oko 1,2 milijarde dolara i očekuje se kontinualni kompozicioni rast (CAGR) od 1,3% u ovom periodu. Rast ovog tržišta se pripisuje promenama u navikama potrošača i njihovim preferencijama za hranu, usvajanju zapadne gastro kulture i povećanoj potrošnji prerađene hrane. Tehnološki gledano, produženje roka trajanja prerađene hrane i isporuka najkvalitetnijih mesnih proizvoda takođe ubrzava rast ovog tržišta. Tržišni lideri se fokusiraju na inovacije proizvoda uvođenjem različitih vrsta mesnih namaza na tržište. Pašteta, koja je prvobitno sadržavala piletinu i drugu živinu, sada se proizvodi i od govedine, ribe i svinjetine. Očekuje se da će pačja pašteta imati najveći rast u narednim godinama usled porasta broja kompanija koje proizvode pačje paštete i uvoze ih širom sveta. Takođe, poseduje i moćne zdravstvene prednosti zbog bogatstva gvožđem, folatima i različitim vitaminima i mineralima. Štaviše, neki proizvođači su uveli vegetarijansku paštetu, koja se uglavnom sastoji od sira. U Evropi se paštete najčešće konzumiraju uz baget i hrskavi tost.
Pandemija COVID-19 negativno je uticala na tržište pašteta zatvaranjem proizvodnih pogona. Za pravljenje pašteta kao glavni sastojci koriste se mast i džigerica. Pandemija je imala ogroman uticaj na lance snabdevanja mesom, cene i proizvodnju, što je dovelo do destruktivne globalne socioekonomske katastrofe. U početku su cene mesa i mesnih prerađevina rasle usled smanjenja proizvodnje i povećane tražnje izazvane paničnom kupovinom. Kasnije, zbog ekonomskih ograničenja i manje platežne moći kupaca, drastično je smanjena potražnja i proizvodnja mesa, što je dovelo do pada cena mesa. Promene zakona o domaćim i međunarodnim izvoznim tržištima onemogućile su proizvođače i prerađivače mesa da proizvedu i dostave proizvode. Ove okolnosti su dovele do pada industrije mesa, jer je bilo manje kapaciteta za proizvodnju, preradu i distribuciju.
TRŽIŠTE SRBIJE
Podaci kompanije Retail Zoom se odnose na količinsko i vrednosno učešće kategorije pašteta i namaza na maloprodajnom tržištu Srbije u periodu od januara 2022. do decembra 2022. godine. Na teritoriji Srbije, ako poredimo pomenuti vremenski interval sa istim periodom godinu dana pre toga, dolazi do količinskog rasta od 4% kategorije pašteta i namaza, dok vrednosno kategorija raste brže: 16%. Ovaj rast dolazi od rasta cena po jedinici prodaje (kg) od 11%.
Po regionima
U toku posmatranog perioda u severnoj Srbiji je generisano po 31% prodatih količina i vrednosti kategorije. U Beograd, količinski posmatrano ‘odlazi’ 28% prodaje, a vrednosno 33%, dok je kumulativno u regionu zapadne i istočne Srbije prodato 41% količina i 36% vrednosti kategorije pašteta i namaza.
Po kanalima prodaje
Najveće količine pašteta i namaza su u periodu od januara 2022. do decembra 2022. godine prodate kroz kanal hiper i super marketa (41% količinski i 46% vrednosno), u kanalu malih radnji je prodato 20% količina i 18% vrednosti, a u kanalu srednjih i velikih radnji 39% količina i 36% vrednosti.
Po veličini pakovanja
Ukoliko bismo posmatrali nekoliko osnovnih veličina pakovanja, možemo primetiti da pakovanje od 75g učestvuje sa 22% u prodatim količinama, pakovanje od 95g ‘nosi’ 19% količina, pakovanja od 125g, 130g i 50g učestvuju sa po 12% u ukupnim prodatim količinama. Sva preostala pakovanja pojedinačno imaju znatno manje učešće.
Vodeći igrači – paštete
Vodeći proizvođači u kategoriji pašteta su: Carnex, Droga Kolinska, DTD Ribarstvo, Neoplanta i Yuhor (po količinskom i vrednosnom tržišnom učešću, rangirani po abecednom redu).
Mesne i riblje paštete vs. vege paštete i namazi
Paštete od mesa učestvuju sa 81% u ukupnim prodajnim količinama i sa 71% u ukupnoj vrednosti prodaje. Riblje paštete ‘nose’ 11% prodatih količina i 19% vrednosne prodaje, a ostatak čine vegetarijanske paštete sa 8% prodatih količina i 10% vrednosti prodaje.
VEGE PAŠTETE I NAMAZI
Iako su vege paštete/namazi (humusi, tofu namazi i slično) najmanji segment u celoj kategoriji, njihov rast je primetan i iznosi 10% u količinama i 18% u vrednosti u odnosu na period godinu dana ranije. Njihova cena po jedinici prodaje (po kg) najmanje raste (7%) u odnosu na paštete od mesa i riblje paštete, pa možemo zaključiti da je njihov rast vođen i promenama navika potrošača, kao što su zdrav život, post i slično.
Vege pašete/namazi se najviše prodaju u kanalu hiper i super marketa, sa po 69% količinske i vrednosne prodaje. Kroz kanal velikih i srednjih radnji ‘prođe’ 26% količina i vrednosti, dok ostalo generiše kanal malih radnji.
Vodeći proizvođači u kategoriji vege pašteta/namaza su: Carnex, Compass, Divan Garden, DTD Ribarstvo i Olimpia Xenia Agroindustrial (po količinskom i vrednosnom tržišnom učešću, rangirani po abecednom redu).